«ذیقَورَّت» با تشدید بر روی «ق» و «ر» واژه ای اکدی است. این واژه که ایرانیان آن را زیگورات تلفظ می کنند از فعل zaq&#۲۵۷;ru به معنای «بلند و برافراشته ساختن» گرفته شده است.
واژه چغازنبیل نیز متشکل از دو بخش «چغا » به معنای تپه و زنبیل به معنای سبد است . گویا پیش از آن که زیگورات را از دل خروارها خاک بیرون بکشند ، ویرانه های تپه مانندش یک زنبیل واژگونه را تداعی می کرد و بدین سبب بومیان محل نامش را چغازنبیل گذاردند.
زیگورات از خشت و آجر ساخته شده و به رغم ابهت کم نظیر خود ، ظاهری ساده دارد و اصلاً شاید آن ابهت ، نشأت گرفته از این سادگی باشد . اینجا همه چیز کاملاً ملموس است و معبد ۳۳۰۰ ساله ، بی واسطه با تماشاگران شگفت زده خود سخن می گوید.
آجرهای کتیبه دار به خط میخی عیلامی و اکدی که روی دیوارها به فاصله هر ۱۰ رج به کار رفته اند و تنها عناصر تزئینی بنا به شمار می آیند ، از نام و نسب سازنده بنا – اونتاش نپیریشا (شاه عیلام ) – حکایت می کنند و این که او این معبد را چگونه و برای چه ساخت:
«من اونتاش ـ گال پسر هوبانومنا، شاه انزان و شوش (همین که) محل شهر محصور شد، در آنجا شهر اونتاش ـ گال و مکان مقدس را ساخته ام؛ در آنجا یک Kukunnum طلایی ساختم؛ آن را در یک حصار بیرونی و درونی محصور کردم. شاهان قدیم Kukunnum نساخته بودند، من آن را ساختم.»
● گشودن رازهای سر به مهر
زیگورات چغازنبیل در نیمه اول سده بیستم میلادی شناسایی و از سال ۱۹۵۱ میلادی طی ۱۱ سال به وسیله رومان گیرشمن، باستان شناس فرانسوی، از زیر خاک بیرون کشیده شد. گیرشمن عقیده دارد که زیگورات، ساختمانی ۵طبقه با حدود ۵۲ متر ارتفاع بوده است. اما اکنون فقط طبقات اول و دوم به بلندای ۲۵ متر باقی است. آوار سه طبقه فروریخته به شکل تلی از خاک در بالای زیگورات دیده می شود.
از درهای چوبی معبد که با میله های شیشه ای تزئین می شدند ، چیزی باقی نمانده ، اما پاشنه سنگی درها در گوشه ای از محوطه به چشم می خورند. بی شک دروازه های ورودی زیگورات شکوه گذشته را ندارند ، اما هنوز هم سخت باصلابت جلوه می کنند و اگر خوب بنگریم ، شاید گاوهای نری را که در کنار دروازه ها جاخوش کرده بودند و از معبد محافظت می کردند ، ببینیم . قطعاتی از این گاوهای سفالین از محوطه زیگورات به دست آمده است ، به علاوه مهرهای استوانه ای و اشیای تزئینی از جنس سنگ و سفال و فلز که در هر معبدی به وفور یافت می شدند .
زیگورات به صورت طبقات متداخل ساخته شده بود و هر طبقه بالاتر و البته کوچکتر از طبقه دیگر بود .
در واقع زیگورات یک جور هرم بود که احتمالاً پنج طبقه داشت ؛ اما امروزه تنها دو طبقه از آن باقی است و بقایای طبقات بالاتر نیز به شکل تلی از خشت به چشم می آید. داخل معبد تو پر است و جز پلکان هایی که در چهار طرف بنا تعبیه کرده اند و راهی است برای رسیدن به طبقات بالا ، فضای درونی دیگری دیده نمی شود.
درون حصار اصلی و مقابل سه ضلع از چهار ضلع زیگورات، سه سکوی مدور با کتیبه هایی به خط میخی دیده می شود. باستان شناسان حدس می زنند که این سکوها پایه مجسمه های بزرگ شاه عیلام بوده اند.
همچنین در برابر شش دروازه از دروازه های هفتگانه زیگورات، آثار معابد کوچک نمایان است. این معابد به دیگر خدایان عیلامی اختصاص داشتند و زیارت آنها مقدمه ای بود برای عبادت خدای اینشوشیناک.
● نردبان آسمان
نظام پلکانی زیگورات نماد عروج به آسمان است و به عقیده گیرشمن بالاترین طبقه جایگاه زندگی خدای عیلام بوده است. پلکان های زیگورات درهای چوبی داشته اند. اگرچه اکنون اثری از آنها باقی نیست، اما پاشنه های سنگی نشان می دهد که ابعادشان چگونه بوده است. دو پله از پلکان ها فقط تا طبقه اول بالا می روند و مخصوص درباریان و کاهنان دون رتبه ای بوده اند که اجازه دسترسی به طبقات بالاتر را نداشته اند. دو پلکان دیگر تا طبقه چهارم امتداد داشته اند. پلکان ضلع جنوب شرقی شکوهمندتر است و می توان آن را محل بالا رفتن شاه عیلام به حساب آورد.
شاه و معدودی از همراهانش تا طبقه چهارم بالا می رفته اند، سپس همراهان می ایستاده اند و شاه با هدایت کاهن اعظم وارد معبد اصلی در طبقه پنجم می شده است. او تنها کسی بوده که می توانسته منظره بی نظیری از قلمروی خویش را از آن بالا ببیند.
نزدیک حصار سوم زیگورات و در سمت جنوب شرقی آن بقایای کاخ های شاهان عیلامی و مقابرشان به چشم می خورد.
در این بخش پنج آرامگاه زیرزمینی به همراه آثاری چون تزئینات شیشه ای و گل میخ های لعابدار کشف شده است. اینجا را می توان جایگاه ابدی شاهان عیلام دانست.
زیگورات که طی قرون و اعصار زیر تلی از خاک مدفون شده بود ، در فاصله سال های ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۱ توسط رومان گیرشمن ، باستان شناس بزرگ فرانسوی، از زیر خاک بیرون آمد و پاره ای از رازهای سر به مهر خویش را عیان کرد . سپس در تابستان سال ۱۳۵۷ همراه با تخت جمشید و میدان نقش جهان اصفهان در فهرست میراث فرهنگی جهان جای گرفت .
آن زمان، کمتر کسی زیگورات را می شناخت یا تصویری از آن در ذهن داشت و امروز نیز از پس قریب ۳۰ سال زیگورات همچنان نسبت به سایر آثار تاریخی ایران ناشناخته تر است، در حالی که از تمام آثار جهانی ایران کهن تر است و در نوع خود اثری بی همتا به شمار می رود .
![[تصویر: break.gif]](http://www.aftabir.com/images/article/break.gif)
سرودهاي زرتشت